niedziela, 24 marca 2013

Optymalność w sensie Pareto - ekonomiczna utopia

Grobler zauważając liczne problemy filozoficzne ekonomii zaproponował przyjrzenie się zagadnieniom metodologicznym oraz etycznym.
Pierwsze znane nam metodologiczne refleksje nad ekonomią pojawiają się już u Arystotelesa w jego rozważaniach nad prowadzeniem gospodarstwa domowego (od starożytnych greków i nazwa dziedziny „oikos” – dom i „nomos” – prawo, reguła – przyp. streszczającego). Analiza filozoficzna ekonomii pojawia się wraz z wydzieleniem się jej samego przedmiotu tj. w wieku XVIII. Próby podejmowania tematu znajdziemy u R. Cantillon’a, D. Hume’a czy Adama Smith’a jednakże kompleksową metodę ekonomii przedstawił J. S. Mill, twierdząc, że do odkrycia praw rządzących gospodarką nie da się zastosować kanonów indukcji.
Zdaniem Miil’a w ekonomii należy zaczynać od wyodrębniania związków przyczynowych występujących pomiędzy prostymi własnościami, zazwyczaj obejmującymi tendencje ludzi do danego zachowania. Teorię swoją wywodzi w oparciu o warunek ceteris paribus, tj., jako charakterystyczną cechę praw ekonomii przyjmuje zastrzeżenie, że zależność opisywana przez te prawa zachodzi jeżeli nie wystąpiły zdarzenia zaburzające te prawa. Zatem wartość teorii ekonomicznych pokłada w prawdziwości wyabstrahowanych związków pomiędzy czynnikami gospodarczymi, a nie w jakości dostarczanych prognoz.
Noblista Friedman (w latach pięćdziesiątych ubiegłego stulecia) zaproponował aby kwestie wartości teorii ekonomicznej powiązać ściśle z jej użytecznością w prognozowaniu. Instrumentalizm Friedman’a zakłada, że teorii ekonomicznej nie szkodzi nawet to, że jej hipotezy są fałszywe, a zatem przysługują im wartości prawdziwościowe. Teorie ekonomiczne, w tym założeniu, rzadko postulują istnienie obiektów nieobserwowalnych, a jeśli nawet ma to miejsce, to są nimi najwyżej preferencje. Stąd większość hipotez można bezpośrednio testować. Stanowisko to zostało zakwestionowane przez filozofów ekonomii, niemniej jednak należy traktować je przynajmniej jako zachęcenie ekonomistów do zwrócenia uwagi na możliwość doświadczalnej weryfikacji głoszonych przez nich teorii.
Wbrew postulatom Friedman’a ekonomiści dość powszechnie przyjęli teorię równowagi ogólnej. Teoria ta jest niesprawdzalna gdyż jej założenia nie są spełnione nigdy nawet w przybliżeniu. Jej obrońcy wskazują na aspekt wyjaśniania przez teorię rzeczywistych mechanizmów gospodarczych.
Aksjologiczne aspekty ekonomii stanowią kolejną domenę zainteresowań filozofów. Widoczne są one szczególnie w ocenie wyników działań i stanów gospodarki w kategoriach dobrobytu. Przyjmuje się, że stanami zwiększającymi dobrobyt jednostki są te które bardziej odpowiadają jej preferencją, ale podejście takie nie jest wolne od błędów założeniowych, np. preferencje mogą wynikać z manipulacji.
Do oceny decyzji wynikających z prowadzenia polityki gospodarczej państwa, ekonomistom niezbędne są wskaźniki. Dla przedstawicieli głównego nurtu ekonomii dobrobytu takim wskaźnikiem stało się pojęcie optymalności w sensie Pareto – stan gospodarki jest optymalny w takim ujęciu wtedy, gdy nie jest możliwe polepszenie dobrobytu jakiejś osoby bez pogorszenia dobrobytu innej. Dowód, że stan optymalny w sensie Pareto jest stanem równowagi ogólnej całej gospodarki dla jednych jest wskaźnikiem kierunku rozwoju gospodarki dla innych, ze względu na brak możliwości doświadczalnej weryfikacji teorii staje się bezużyteczny na kanwie polityki gospodarczej.
Przenikanie się w teoriach ekonomicznych faktów i norm stanowi usprawiedliwienie braku możliwości rozdziału ekonomii pozytywnej (zajmującej się wyłącznie faktami gospodarczymi) od normatywnej (wskazującej pożądane stany gospodarki).